การทำกายภาพบำบัดตั้งแต่เริ่มเกิดอัมพาตสำคัญมาก!
“ผมจะหายจากอัมพาตไหม?“
คำถามนี้ ผู้ป่วยอัมพาตทุกคน อยากได้คำตอบ เป็นคำถามที่เต็มไปด้วยความกลัว ความคาดหวัง
ผมตอบได้เลยครับว่า ผุ้ป่วยส่วนใหญ่หายครับ หรือ อย่างน้อยก็จะดีขึ้น แต่จะดีขึ้นมากน้อยแค่ไหนก็ขึ้นอยู่กับ การฟื้นฟูกายภาพบำบัด ขอเน้นนะครับว่า ไม่ต้องรอยา หรือเครื่องมือวิเศษที่ไหน ที่จะทำให้เราหาย
พึงระลึกไว้เสมอนะครับว่า ทุกวันที่ผ่านไปหลังจากที่ป่วยด้วยอัมพาตคือ โอกาสทอง โดยเฉพาะ ใน6เดือนแรกที่เป็น อัมพาต เป็นช่วงเวลาที่ สมองพร้อมที่จะรับการฟื้นฟู ให้กลับมาทำหน้าที่ สั่งการแขนขา ให้ทำงานได้ตามสั่งอีกครั้ง ซึ่งก็น่าเสียดายแทนผู้ป่วยหลายๆคน ที่พลาดโอกาส ที่จะได้รับการฟื้นฟูกายภาพบำบัดอย่างเข้มข้นในช่วงโอกาสทองนี้ ซึ่งการฟื้นฟูที่ไม่ได้ทำแบบเข้มข้นตั้งแต่แรก หรือ เริ่มกระบวนการฟื้นฟูที่ล่าช้า ก็ย่อมทำให้การฟื้นตัวเป็นไปได้ช้า และเกิดผลข้างเคียงตามมามากมายจนยากที่จะแก้ไขในภายหลัง เช่น แขนขาหดเกร็ง, ข้อยึดติด, ท่าทางการเดินที่ผิดปกติ
แต่โอกาสทองที่ว่านี้ก็ ไม่ใช่ว่าอยู่เฉยๆแล้วจะลอยมาหา ผู้ป่วยต้องไขว่คว้า อดทน ฝึกฝนทำกายภาพบำบัด โดยหัวใจสำคัญของความสำเร็จในการทำ กายภาพบำบัด คือ
1 เริ่มต้นเร็วที่จะทำกายภาพบำบัด ผู้ป่วยต้องเริ่มทำกายภาพบำบัดตั้งแต่อยู่ในโรงพยาบาล และหลังออกจากโรงพยาบาล
2 ทำกายภาพบำบัดให้ถูกต้อง ผู้ป่วยแต่ละคนย่อมมีปัญหาทางกายภาพบำบัดต่างกันในแต่ละคน ดังนั้นผู้ป่วยแต่ละคนต้องได้รับการวินิจฉัยและวางแผนการฟื้นฟู โดย นักกายภาพบำบัด ตลอดช่วงของโปรแกรมฟื้นฟู
3 ขยันทำกายภาพบำบัด ผู้ป่วยต้องอดทน ที่จะทำกายภาพบำบัดอย่างต่อเนื่อง สม่ำเสมอ
ทำไมแขนขาที่ขยับไม่ได้จึงฟื้นตัวได้ทั้งที่เนื้อสมองบริเวณที่ทำหน้าที่สั่งการตายไปแล้ว?
แต่เดิมเราเชื่อกันว่า เซลล์สมองคนเรา จะหยุดเจริญเติบโต หลังจากที่เราเกิดมา ถ้าเป็นอย่างนี้จริง
ผู้ป่วยซึ่งมีเนื้อสมองในส่วนที่ทำหน้าที่สั่งการขยับแขนขา เกิดการตายขึ้นมา ไม่ว่าจะตายจาก หลอดเลือดสมองตีบ หรือ หลอดเลือดสมองแตกก็ตาม ผู้ป่วยก็ไม่ควรกลับมาขยับแขนขาได้สิครับ! แต่ในความเป็นจริง ผู้ป่วยส่วนใหญ่เมื่อได้รับการฟื้นฟู กายภาพบำบัดที่ถูกต้อง แขนขาที่เคยควบคุมไม่ได้ก็จะกลับมาทำงานจนสามารถกลับไปใช้ชีวิตได้ใกล้เคียงปกติ ที่เป็นเช่นนี้ก็เพราะว่า หลังจากที่เราเกิดมา สมองมีการพัฒนา ปรับลด เพิ่มการทำงานอยู่ตลอดเวลา ตามปัจจัยที่มากระตุ้น ไม่ว่าจะเป็น เหตุการณ์ต่างๆ เช่น การฝึกฝนเล่นดนตร๊, หรือเล่นกีฬา สมองส่วนที่ถูกใช้ก็จะมีการพัฒนา โดยมีการสร้างสายใยสมองในส่วนที่ทำหน้าที่นั้นๆ มากขึ้น เช่นเดียวกับ ผู้ป่วยอัมพาต เมื่อสมองส่วนที่เคยสั่งการให้แขนขาขยับเคลื่อนไหว เกิดการตายขึ้นมา สมองส่วนที่ไม่ตาย เช่น สมองรอบๆส่วนที่ตาย ก็จะถูกกระตุ้นให้สามารถมาทำงานแทนเนื้อสมองที่ตายไปแล้วได้ จึงเป็นการซ่อมแซม หรือเรียนรู้ใหม่ของสมอง เราเรียกกระบวนการนี้ว่า Neuroplasticity(นิว-โร-ปลาส-ติค-ซิ-ตี้) โดยกระบวนการนี้จะเกิดขึ้นอย่างมากในช่วงแรกของการเป็นอัมพาต
การกระตุ้นสมองที่ว่านี้ทำอย่างไร?
การกระตุ้นสมองที่ว่านี้ก็คือ การทำกายภาพบำบัด ไงครับ!
หลายคนอาจจะรู้สึกเบื่อ ท้อแท้ กับการทำกายภาพบำบัด ไม่ว่าจะเป็นการยกแขนขาที่ไม่มีแรง ด้วยแขนหรือขาตัวเองที่ยังดี หรือ โดย นักกายภาพบำบัด ที่เค้าเรียกกันว่า Passive exercise หรือแม้แต่การฝึกพูด ฝึกกลืน ล้วนแล้วแต่ เป็นการฝึกฝน ที่ต้องทำซ้ำๆ แต่ทราบไหมครับว่า ทุกขณะที่เราพยายามเคลื่อนไหวแขนที่อ่อนแรงนั้น เป็นการกระตุ้นเตือนให้สมองส่วนที่ดี รับทราบว่า แขนขาส่วนนี้ ยังต้องการการบังคับควบคุมจากสมองอยู่ สมองก็จะสร้างสายใยโครงข่ายเซลล์สมองใหม่ เพื่อเพิ่มเนื้อที่สมองที่ทำหน้าที่ใหม่นี้
ทำไม การทำกายภาพบำบัด ต้อง ทำโดยนักกายภาพบำบัด?
สมองส่วนที่ตายไปแล้ว ก็ไม่สามารถฟื้นขึ้นมาได้อีก ความสามารถต่างๆที่เคยทำได้ของสมองส่วนนี้ เช่น การสั่งให้ยกแขนขา ก็จะหมดไปด้วย ดังนั้น การฟื้นฟูจึงเปรียบเสมือนการเรียนรู้ใหม่ของสมองส่วนที่ยังมีชีวิตอยู่ เมื่อเป็นการเรียนรู้ใหม่ผู้ป่วยจึงต้องเริ่มต้นเรียนรู้ ในสิ่งที่ถูกต้อง แม้กระทั่ง วิธีการก้าวเดิน, การใช้กล้ามเนื้อ ดังนั้นการฟื้นฟูจึงเป็นบทบาทของนักกายภาพบำบัด รวมทั้ง นักแก้ไขการพูด, นักกิจกรรมบำบัด ที่จะวิเคราะห์ปัญหาที่มีในผู้ป่วยแต่ละคน เพื่อวางแผนฟื้นฟูให้ตรงกับปัญหาที่มี
หลายคนที่พลาดเวลาสำคัญของการฟื้นฟู หรือ ช่วง6เดือนแรกหลังเกิดอัมพาต(Golden period) ก็อาจจะทำให้ผลของการฟื้นฟู ไม่ได้ดีอย่างที่ควรจะเป็น เช่น บางคนก็มีท่าทางการเดินที่ผิดปกติ(Abnormal gait) ซึ่งแน่นอน การเดินที่ผิดปกตินี้ ส่งผลให้ การใช้ข้อ หรือกล้ามเนื้อในการเดินที่ผิดไปจากธรรมชาติ ซึ่งก็จะก่อให้เกิด ภาวะแทรกซ้อนตามมาในระยะยาว
ทั้งสมอง และ ศาสตร์ทางกายภาพบำบัด ล้วนเป็นความมหัศจรรย์ที่ธรรมชาติสร้างมา แต่ผู้ป่วยจะหายจากอัมพาตหรือไม่ ก็ขึ้นอยู่ว่า ผู้ป่วยได้ใช้ สิ่งมหัศจรรย์เหล่านี้หรือไม่!
นักกายภาพบำบัดประจำ
ชีวา บางใหญ่ นนทบุรี
ศูนย์พักฟื้นผู้ป่วย และ ผู้สูงอายุ
คลินิกกายภาพบำบัด
ศูนย์ฟอกไตประสิทธิภาพสูง และ ผ่าตัดเส้นฟอกไต
