อัมพาตหายได้ด้วยกำลังใจ
จากควันหลงในงานเสวนา อัมพาตหายได้ด้วยกำลังใจ ที่ศูนย์ฟื้นฟูและดูแลผู้สูงอายุ ชีวา เมื่อวันอาทิตย์ ที่28 มิถุนายน 2564 ผมได้มีโอกาสแลกเปลี่ยนประสบการณ์ กับทั้งดร. ธนพงศ์ อุทยารัตน์, นักจิตวิทยา และ คุณ ณัฐนิชา อินสมยา, นักกายภาพบำบัด ได้มุมมองดีๆมากมาย เกี่ยวกับ จิตใจของผู้ป่วยอัมพาต เลยอยากเอามาเล่าแชร์กันนะครับ
คำถามเดียวที่ผู้ป่วยอัมพาตอยากรู้ก็คือว่า ผมเป็นอัมพาตแล้วจะหายไหม? เป็นคำถามที่เต็มไปด้วยความกังวล ผสมกับความหวัง ตอบก่อนนะครับว่า
ผู้ป่วยส่วนใหญ่จะ หายได้ครับ หรืออย่างน้อยก็จะดีขึ้น
เป็นที่ทราบกันดีว่า อัมพาตเกิดจากการ ตายของเนื้อสมองไม่ว่าจะมีสาเหตุจากหลอดเลือดในสมองตีบ หรือ หลอดเลือดแตกจนเกิดก้อนเลือดกดเนื้อสมองก็ตาม แต่ความมหัศจรรย์ของสมองก็คือว่า สมองต่างจากเครื่องยนต์ตรงที่เครื่องยนต์ ที่เสียแล้ว ก็จะเสียเลย ต้องเอาอะไหล่มาเปลี่ยน แต่สมองเป็นสิ่งมีชีวิตที่มีการเปลี่ยนแปลง ซ่อมแซมตัวเองตลอดเวลา ตามสิ่งเร้า ประสบการณ์ ความนึกคิด ที่ผ่านเข้ามา กระบวนการนี้เกิดขึ้นตลอดชีวิต แต่ก่อนเราเคยรู้ว่า เซลล์สมองจะหยุดการสร้าง หลังจากที่เราเกิดมา ดังนั้นเมื่อเกิดเนื้อสมองส่วนที่ควบคุมการทำงานของกล้ามเนื้อแขนขาตายไป กล้ามเนื้อส่วนนั้นก็จะไม่ทำงานอย่างถาวร แต่ในความเป็นจริง ไม่ได้เป็นแบบนั้น สังเกตุไหมครับว่า…
ผู้ป่วยอัมพาต ที่มีแขนขาอ่อนแรง หลังจากทำ กายภาพบำบัด ทำไมแขนขานั้นกลับมาฟื้นตัวได้?
ที่เป็นเช่นนี้ก็เพราะว่า เนื้อสมองที่ตายนั้น ถึงแม้ว่าจะไม่สามารถฟื้นคืนชีพขึ้นมาได้ แต่สมองส่วนอื่นยังมีกระบวนการซ่อมแซม มีการสร้างสายใยสมองขึ้นมาใหม่ ทั้งในเนื้อสมองบริเวณที่ตายไปและบริเวณอื่นๆในสมอง เพื่อทำให้เกิดสมองส่วนใหม่ที่สามารถมาสั่งการให้ร่างกายส่วนที่ไม่ทำงานนั้นกลับฟื้นตัวขึ้นมาอีกครั้ง เราเรียกกลไกการซ่อมแซมตัวเองของสมองนี้ว่า Neuroplasticity(นิว-โร-พลาส-ติค-ซิ-ตี้)
ไม่มียา หรือเครื่องมือวิเศษอะไรที่จะมากระตุ้นกระบวนการเหล่านี้ได้ สิ่งเดียวที่จะมากระตุ้นกระบวนการเหล่านี้เกิดจากตัวผู้ป่วยเอง โดยต้องอาศัยทั้งแรงกระตุ้นที่มาจากภายนอกร่างกาย ก็คือ การขยับเคลื่อนไหวแขนขาที่อ่อนแรงนั้นที่เราเรียกว่า กายภาพบำบัด ซึ่งต้องทำให้ถูกวิธี ภายใต้การดูแลของ นักกายภาพบำบัด และ ต้องเริ่มทำให้เร็วที่สุดเท่าที่ร่างกายจะสามารถทำได้ ทำอย่างสม่ำเสมอ และต่อเนื่อง ส่วนอีกปัจจัยหนึ่งซึ่งสำคัญไม่แพ้กันก็คือ แรงกระตุ้นจากภายในร่างกาย นั่นก็คือ ความนึกคิดที่เป็นบวก และ กำลังใจ มันน่าแปลกตรงที่ว่า การนึกคิดของคนเรามีผลโดยตรงต่อกระบวนการซ่อมแซมตัวเองของเนื้อสมองนี้ โดย กำลังใจ ความนึกคิดที่เป็นบวกนี้ สามารถทำให้การฟื้นตัวจากอัมพาตเป็นไปได้เร็วขึ้น
ดังนั้นการที่ผู้ป่วยจะหายหรือไม่ก็ขึ้นกับกระบวนการซ่อมแซมตัวเองของสมองนี้ อันมาจากการทำกายภาพบำบัด ที่ต้องทำซ้ำๆ ต่อเนื่อง แน่นอน สิ่งที่จะช่วยให้ผู้ป่วยฝ่าฟันไปได้ ก็คือ ความอดทน และ กำลังใจ
ปัญหาใหญ่ของผู้ป่วยอัมพาต ก็คือ การสูญเสียการทำงานของร่างกายจากอัมพาต ที่เกิดขึ้นมาอย่างรวดเร็ว ในชั่วพริบตานั้น ย่อมก่อให้เกิด ความกลัว ความกลัวจนทำให้ผู้ป่วยสิ้นหวัง ท้อแท้ และ หมดกำลังใจ ใช่ครับ ความกลัว เป็นเรื่องสัญชาตญาณ เป็นเรื่องธรรมดา แต่ เราต้องรู้จักที่จะสร้างสติให้เกิดขึ้นโดยเร็ว เพื่อไม่ทำให้ อารมณ์กลัวนี้ ดึงตัวเราให้ จมไปกับความทุกข์ แต่เปลี่ยน ความกลัวให้มาเป็น การสร้างกำลังใจ
กำลังใจที่เกิดจาก…ความรู้ ความรู้ที่ว่า อัมพาตหายได้
..มุมมองที่เป็นบวก เห็นร่างกายที่ดีขึ้นในแต่ละวันเป็น กำลังใจที่จะสู้ต่อไป เห็นความห่วงใยจากคนรอบข้าง ทำให้เรารู้ได้ว่าเราไม่ได้สู้อยู่คนเดียว
เห็นไหมครับว่า สมองคนเรา ไม่ยอมแพ้อะไรง่ายๆ ดังนั้น ผู้ป่วยอัมพาต ที่รู้สึกท้อแท้ ก็อย่าเพิ่งยอมแพ้นะครับ สู้ไปด้วยกัน
นพ.วิโรจน์ ตันติโกสุม
ชีวา บางใหญ่ นนทบุรี
ศูนย์พักฟื้นผู้ป่วย และ ผู้สูงอายุ
คลินิกกายภาพบำบัด
ศูนย์ฟอกไตประสิทธิภาพสูง และ ผ่าตัดเส้นฟอกไต
