1 เบาหวานมักจะมีโรคไตตามมา
คนที่รู้ว่าเป็นเบาหวาน สิ่งหนึ่งที่ต้องตะหนักก็คือว่า คนคนนั้นมีโอกาสเกิดโรคไตวายตามมาภายในเวลาอีก5-10ปี จากข้อมูลการศึกษาที่ผ่านมา 40%ของผู้ป่วยเบาหวานจะเป็นโรคไตวาย และในทางกลับกัน ในกลุ่มคนที่ไตวายแล้วต้องฟอกไต พบว่าเป็นเบาหวาน เกือบครึ่งของกลุ่มคนเหล่านี้ และสาเหตุที่ทำให้เกิดไตวายอันดับที่หนึ่ง ก็คือ เบาหวาน รองลงมา ก็คือ ความดันโลหิตสูง ซึ่งสาเหตุทั้งสองอย่างนี้ก็เป็นต้นเหตุของโรคไตวายไปแล้ว เกือบ70% ลองนึกภาพดูนะครับว่า ในผู้ป่วยไตวาย100คน มี70คนที่เป็นเบาหวาน และหรือ ความดันสูง สาเหตุหนึ่งที่ทำให้ผู้ป่วยเบาหวานเกิดไตวาย ก็เพราะ น้ำตาลที่สูงในเลือดจะทำลายเนื้อไตอย่างช้าๆ โดยที่คนไข้ไม่รู้ตัว
2 ผู้ป่วยเบาหวานไม่มีอาการแต่ก็อาจจะเป็นโรคไตแล้วก็ได้
ผู้ป่วยเบาหวานหลายคนไม่ทราบว่าตัวเองเป็นโรคไตวายไปแล้ว ทั้งที่ตัวเองก็ไม่ได้มีอาการผิดปกติอะไรเลย ที่เป็นเช่นนี้ก็เพราะว่า โรคไตวายในระยะแรกเช่นระยะ1ถึงระยะ3 ผู้ป่วยจะไม่มีอาการผิดปกติอะไร จนกระทั้งโรคไตวายนั้นมีความรุนแรงขึ้นจนเข้าสู่โรคไตวายระยะท้ายๆ เช่นระยะ4ถึงระยะสุดท้ายคือระยะ5 เช่น อาการบวม, เหนื่อยง่าย, นอนราบไม่ได้, น้ำท่วมปอด, หัวใจเต้นผิดปกติ, เหนื่อยง่าย, ปัสสาวะบ่อยในช่วงกลางคืน, ซีด, เบื่ออาหาร ซึ่งเป็นอาการที่ไตกำลังจะหยุดทำงาน ที่เราเรียกว่า ไตล้มเหลว ซึ่งในผู้ป่วยที่ไตหยุดทำงานจนทำให้ผู้ป่วยมีผลเลือดที่แสดงค่าการทำงานของไตที่ต่ำมาก หรือ ผู้ป่วยเกิดอาการที่รุนแรง จนจำเป็นต้องเข้ารับการฟอกไตในที่สุด
3 ตรวจหาโรคไตวายเป็นสิ่งที่ควรทำในผู้ป่วยเบาหวานทุกคน
ผู้ป่วยเบาหวานส่วนหนึ่งมาทราบว่าตัวเองเป็นไตวายทั้งที่ตัวเองก็ปกติดี ไม่ได้มีอาการอะไร การที่เราจะรู้ว่าเป็นโรคไตวายหรือไม่ก็ต้องอาศํยการตรวจเลือดเพื่อดูค่า อัตราการกรองของไต หรือ GFR เพื่อประเมินการทำงานของไต ร่วมกับการตรวจหาระดับไข่ขาวหรือ อัลบูมินที่รั่วออกมาในปัสสาวะ ในผู้ป่วยไตวายระยะแรก ก็อาจจะไม่ได้มีค่าอัตราการกรองของไตที่ผิดปกติ แต่มีไข่ขาวรั่วออกมาในปัสสาวะแล้ว ดังนั้นการตรวจหาโรคไตวายจึงควรทำตั้งแต่ที่เราทราบว่าเป็นเบาหวาน ถ้าตรวจพบว่ายังไม่มีโรคไตวาย ก็ยังต้องตรวจติดตามต่อทุกปี หรือตรวจพบว่าสงสัยว่าจะมีไตวายแล้ว ก็อาจจะตรวจซ้ำอีกใน3เดือนต่อมาเพื่อยืนยัน
4การปรับพฤติกรรมตัวเองเป็นยาป้องกันไตวายที่ดีที่สุด สาเหตุการเกืดโรคเบาหวาน ส่วนหนึ่ง เกิดจากพฤติกรรมการใช้ชีวิต ตั้งแต่
การกิน การกินอาหารที่มากเกิน ชอบกินอาหารที่มีความหวาน มันเค็ม กินขนมจุกจิก เครื่องดื่มหวานๆ จนทำให้เกิดภาวะอ้วนลงพุง ไขมันพอกตับ
การใช้ชีวิตที่มีการเคลื่อนไหวร่างกายลดลง ทำงานอยู่กับที่เป็นเวลานานๆ ไม่ชอบการเดิน ไม่ออกกำลังกาย
การสูบบุหรี, ความเครียด และการอดนอน
การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเหล่านี้ ไม่ว่าจะเป็นการควบคุมน้ำหนัก ลดภาวะอ้วนลงพุง ด้วยการควบคุมการกิน อาจจะไม่จำเป็นต้องลดมื้ออาหาร กินให้ครบ3มื้อ เน้นผัก อาหารที่มีกากใยในแต่ละมื้อ ไม่กินอาหารประเภท หวาน มันเค็ม และในระหว่างมื้ออาหาร ก็จะไม่กินจุกจิก ไม่ดื่มเครื่องดื่มหวานๆ ดื่มแต่น้ำเปล่า เลิกบุหรี่ แล้วก็ออกกำลังกายอย่างน้อยวันต่อสัปดาห์ ครั้งละไม่น้อยกว่า 30นาที จัดการความเครียดความวิตกกังวล ไม่นอนดึกโดยไม่จำเป็น
5ไตที่วายไปแล้วรักษาไม่ได้
ผู้ป่วยที่ทราบว่าเป็นโรคไตวายแล้ว แสดงว่า เนื้อไตทั้งสองข้างได้ถูกทำลายไปแล้วมากกว่า50% ความหวังที่จะรักษาให้ไตฟื้นตัวกลับมาปกติจึงไม่มี เป้าหมายหลัก ของการรักษาจึงไม่ใช้ รักษาให้ไตกลับมาปกติ แต่จะเป็นการหาวิธีที่จะชะลอความเสื่อมของไตที่วายไปแล้ว ผู้ป่วยหลายคนที่หลงเชื่อ โฆษณา ว่ามี ยาวิเศษ อาหารเสริม ที่สามารถรักษาโรคไตให้หายได้ จนผู้ป่วยต้องเสียเงิน เสียทอง เสียเวลา และที่สำคัญ ยาเหล่านั้นอาจจะทำให้ไตที่วายแล้วทรุดตัวลงมากขึ้น
6 สิ่งเหล่านี้จะชะลอการเกิดโรคไต มีการศึกษาที่แสดงว่า การควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดโดยเฉพาะ น้ำตาลแบบสะสม หรือ A1C 6.5% รวมไปถึง การควบคุมระดับความดันไม่ให้เกิน 130/80 มมปรอท การความคุมระดับไขมันในเลือดโดยเฉพาะ ไขมันเลว หรือLDL ไม่ให้สูงเกินกว่า 100มก/ดล จะช่วยชะลอความเสื่อมของไตได้ ซึ่งถึงแม้ว่า การควบคุมปัจจัยเหล่านี้จะเป็นหน้าที่ของแพทย์ในการใช้ยาแต่บทบาทของผู้ป่วยที่จะช่วยควบคุมปัจจัยเหล่านี้ ก็ไม่ได้สำคัญน้อยไปกว่าบทบาทของแพทย์เลยนั้นก็คือ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมที่ผมได้กล่าวไว้ในข้างต้น ก็จะช่วยให้แพทย์สามารถควบคุมปัจจัยเหล่านี้ได้ง่ายขึ้น มีการใช้ยาที่่น้อยลง
กล่าวโดยสรุป บทความนี้มีจุดเป้าหมายที่จะให้ ผู้ป่วยเบาหวาน ได้ตะหนักถึงภัยของโรคไตวายจากเบาหวาน ที่กำลังจะตามมาในอีก5-10ปีข้างหน้า ผู้เขียนก็หวังว่า บทความนี้จะทำให้ผู้ป่วยเกิดความตะหนัก และรู้ที่จะปรับพฤติกรรมเพื่อชะลอความเสื่อมของไต ซึ่งถือว่าเป็นยาที่วิเศษที่สุดในการป้องกันไม่ให้ผู้ป่วยต้องเกิดไตวายจากโรคเบาหวาน
นพ.วิโรจน์ ตันติโกสุม
ชีวา บางใหญ่ นนทบุรี
ศูนย์พักฟื้นผู้ป่วย และ ผู้สูงอายุ
คลินิกกายภาพบำบัด
ศูนย์ฟอกไตประสิทธิภาพสูง และ ผ่าตัดเส้นฟอกไต
