บุหรี่ทำลายสุขภาพ อันนี้ใครก็รู้ แล้วสงสัยไหมครับว่า ทั้งๆที่รู้แบบนี้ ทำไมคนที่สูบบุหรี่ ถึงไม่เลิกสูบ หลายคนอาจจะตอบว่า ก็ บุหรี่มี สารเสพติด ที่เรียกว่า นิโคติน สารเสพติดนี้ทำให้เราเลิกบุหรี่ยาก คนไม่เคยสูบไม่รู้หรอกว่ามันทรมานแค่ไหนเวลาที่จะเลิกบุหรี่ ใช่ครับ บุหรี่เป็นสิ่งเสพติด ทำให้เลิกยาก แต่จริงๆแล้ว
ผู้ป่วย หลายคน สามารถ เลิกบุหรี่ได้ ภายใน 1วัน โดยไม่ต้องใช้ยาช่วยอะไรเลย ที่เป็นเช่นนี้ก็เพราะว่า การเปลี่ยนวิะีคิด การเปลี่ยนความคิด นำไปสู่ พฤติกรรมใหม่ การสูบบุหรี่ ก็คือ พฤติกรรมหนึ่ง ได้ เป็น ความเคยชิน เป็นวิถีชีวิตของคนคนนั้น เมื่อร่างกายได้รับความสุข จากการสุบบุหรี่ ก็เหมือนกับรางวัล ซึ่งก็จะกระตุ้นให้คนคนนั้นสูบบุหรี่อีก ซ้ำๆ เช่น ตื่นมาเข้าห้องน้ำ ก็เคยชินกับการสูบบุหรี่ เวลาเครียด ก็คิดถึงบุหรี่
ดังนั้น การที่คนเราจะเลิกบุหรี่ได้สำเร็จ อาจจะไม่ใช่ ว่าเราต้องเอาชนะ ฤทธิของสารเสพติดในบุหรี่ แต่ เป็นการที่เราจะเอาชนะตัวเอง ยอมสู้กับการเปลี่ยนแปลง วิถีชีวิตเดิมๆ ที่ผูกพันกับการสูบบุหรี่ หรือ เปลี่ยนพฤติกรรมเดิมๆ ลองนึกภาพคนอ้วนที่เสพติด ความหวาน ถ้าอยากที่จะผอม เขาก็ต้อง เปลี่ยนวิธีการกินเช่น งดขนมหวาน งดเครื่องดื่มหวานๆ ซึ่งก็มีทั้งคนทำได้บ้าง ไม่ได้บ้าง ดังนั้น การที่คนเราเลิกบุหรี่ได้ยาก ก็เพราะการเปลี่ยนนิสัย เปลี่ยนพฤติกรรมนี้ ไม่ใช่เรื่องง่าย ยากกว่าการเอาชนะ ความเสพติดของสารที่อยู่ในบุหรี่อีก เช่น หลายคนเลิกบุหรี่ไปได้นานแล้ว ไม่มีอาการจากการขาดสารนิโคตินแล้ว แต่ทำไมยังกลับมาสูบอีก
การที่คนเราจะเปลี่ยนวิถีชีวิต เปลี่ยนพฤติกรรมเดิมได้ ก็ต้องเริ่มจาก การเปลี่ยนวิธีคิด พฤติกรรมแต่ละคนต่างกัน ก็เพราะวิธีคิดไม่เหมือนกัน
แล้วมาดูกันครับว่า ผู้ป่วยที่สามารถเลิกบุหรี่ได้ภายใน1วัน คนเหล่านั้นเค้า คิด หรือ รับรู้ อะไร จนทำให้เขาสามารถ หยุดบุหรี่ได้ในชั่วข้ามคืน
ข้อที่1 เพิ่งรู้ว่า หมอ ไม่ใช่เทวดา
คนที่สูบบุหรี่มานาน แน่นอน ย่อมมีโรคตามมาทั้งสิ้น ไม่ว่าจะเป็นโรคกล้ามเนื้อหัวใจตายจาก หลอดเลือดหัวใจตีบ, โรคอัมพาตจากหลอดเลือดในสมองตีบ, โรคมะเร็งปอด หรือ โรคถุงลมโป่งพอง และ อีกหลายร้อยโรค หลายคนที่สูบบุหรีอยู่อาจจะคิดอยู่ในใจลึกๆนะครับว่า ไม่เป็นไร หมอสมัยนี้เก่ง รักษาได้หมด
ผมยกตัวอย่าง ผู้ป่วยที่มารับการสวนหัวใจและเพิ่งจะทราบว่า หลอดเลือดหัวใจของตัวเองตีบ จนต้องใช้ การผ่าตัดต่อบายพาส และ ผู้ป่วยหลายคนเข้าใจผิดว่า การผ่าตัดนี้จะรักษาให้เขาหายจากโรคนี้ได้ การผ่าตัด ไม่เหมือนกับการเปลี่ยนยางรถยนต์ ตรงที่ช่างสามารถเอายางเก่าทิ้งไป แล้วใส่ ยางเส้นใหม่มา หลังการผ่าตัดผู้ป่วยก็ยังมีหลอดเลือดหัวใจที่ตีบ ที่เสื่อม เส้นเดิม การผ่าตัดเป็นแค่การช่วยสร้างทางเบี่ยงให้หลอดเลือดในจุดที่มีการตีบตัน อาจจะทำให้ผู้ป่วยมีอาการดีขึ้น แต่หลอดเลือดที่เสื่อมนี้ก็จะมีโอกาสตีบตันขึ้นมาใหม่ได้อีก หมอจึงไม่ใช่ผู้วิเศษ หรือ เทวดา ที่จะรักษาโรคให้หายได้
ข้อที่2 เพิ่งรู้ว่า ความเจ็บป่วยน่ากลัวมากกว่า ความตาย
คนที่สูบบุหรี่ หลายคน บอกว่า
ชีวิตคนเรามันสั้น เดี๋ยวก็ตายแล้ว มีความสุขกับเวลาที่เหลืออยู่ การสูบบุหรี่เป็นการให้รางวัลกับชีวิต
ผู้ป่วยที่คิดแบบนี้ อาจจะลืมไป หรือ ไม่ทราบว่า ก่อนที่คนเราจะตาย เราก็มักจะต้องป่วยก่อนใช่ไหมครับ แต่การที่คนเราป่วยจากการสูบบุหรี่ มันสร้างความทุกข์ทรมานแสนสาหัส เช่น ผู้ป่วยที่เป็นโรคถุงลมโป่งพอง มีอาการหายใจไม่เข้า เหมือนคนจมน้ำตลอดเวลา บางคนต้องใส่เครื่องช่วยหยใจ จนต้องเจาะคอ บางคนเป็นมะเร้งปอด ต้องฉายแสง ต้องผ่าตัด บางคนเป็น อัมพาตต้องนอนติดเตียง ให้อาหารทางสายยาง อยู่เป็นสิบๆปี ยิ่งปัจจุบันการแพทย์มีความก้าวหน้ามากขึ้น ผู้ป่วยก็ยิ่งเสียชีวิตช้าลง ความทุกข์ทรมานก็ยิ่งยืดยาวขึ้น
ใช่ครับ ความตายก็เหมือนคนเรานอนหลับไป แต่ความเจ็บปวด มันทรมานและน่ากลัว มากกว่าที่เราคิดนะครับ
ข้อที่3 เพิ่งนึกได้ว่า อวัยวะคนเรามีชุดเดียว ไม่มีอะไหล่สำรอง
พ่อแม่เราให้ หัวใจ สมอง ปอด ไต มาแค่ชุดเดียว ไม่มีอะไหล่สำรอง เหมือนรถยนต์ อวัยวะเหล่านี้ ก็ไม่ได้อยู่กับเรานาน ไม่ได้คงทนถาวร เป็นร้อยๆปี อวัยวะเหล่านี้มีความเสื่อมตามเวลาที่ผ่านไป การสูบบุหรี่ก็เป็นการ เร่งให้อวัยวะที่บอบบางเหล่านี้ ทรุดเสื่อมเร็วขึ้นเป็นทวีคูณ ในแต่ละวัน เราอาจจะไม่ได้รู้สึก ไม่ได้มีอาการ ที่เกิดจากความเสื่อมของอวัยวะเหล่านี้ จนถึงวันที่ อวัยวะเหล่านี้หยุดทำงาน วันนั้น ผู้ป่วยก็จะรับรู้ได้ถึงความเจ็บป่วย ความทุกข์ทรมาน รับรู้ถึงความสำคัญของอวัยวะนี้ที่เคยมีอยู่ เสียดายที่เราไม่ได้ถนอมอวัยวะที่บอบบางนี้ จริงอยู่ครับว่า ปัจจุบัน การแพทย์จะมีความก้าวหน้ามาก จนถึงขั้น ผ่าตัดเปลี่ยนเอาอวัยวะของเราออกไปแล้วเอาอวัยวะคนอื่นมาใส่ให้เรา แต่มีใครสักกี่คนที่จะได้รับการผ่าตัดแบบนี้ และ ถึงผ่าตัดไป อวัยวะของคนอื่นก็ไม่สามารถทำงานได้ดีเท่ากับ อวัยวะที่เราได้จากพ่อแม่เรามา
ข้อที่4 เพิ่งรู้ว่า หยุดบุหรี่ สามารถรักษาโรคที่เป็นได้
การแพทย์ในปัจจุบัน ถึงแม้ว่าจะมีความเจริญก้าวหน้ามาก แต่ ก็ยังมีข้อจำกัด ยังเป็นแค่การรักษาที่ช่วยบรรเทาอาการ ลดความทุกข์ แต่ไม่สามารถรักษาให้หายจนเป็นปกติได้ อย่างเช่น ผู้ป่วย แน่นหน้าอก จากหลอดเลือดหัวใจที่ตีบ การทำบอลลูนขยายหลอดเลือด หรือ การผ่าตัด ก็เพียงช่วยให้ เลือดไปเลี้ยงกล้ามเนื้อหัวใจดีขึ้น ไม่แน่นหน้าอก แต่ ตัวหลอดเลือดยังเสื่อมเหมือนเดิม บางคนที่ผ่าตัดไปแล้ว แต่ยังคงสูบบุหรี่อยู่ ไม่เกิน 5ปี หลอดเลือดที่ผ่าไปก็ตีบตันอีก แต่ในทางกลับกัน ผู้ป่วยที่เลิกบุหรี่ กลับเห็นความมหัศจรรย์ของร่างกาย ที่ พบว่า ความเสื่อมของหลอดเลือด ของปอด ของไต มีความชะลอตัวช้าลง แน่นอนครับ ผู้ป่วยที่มีความเสื่อมที่ช้าลง ก็พบว่า ผู้ป่วยที่หยุดบุหรี่อย่างสิ้นเชิง โอกาสที่ผู้ป่วยจะเป็นอัมพาต หรือ กล้ามเนื้อหัวใจตาย ก็ลดลงอย่างมาก จนเกือบเท่ากับคนที่ไม่เคยสูบบุหรี่เลย, เช่นเดียวกัน กับโอกาสของการเป็นโรคมะเร็งปอดก็ลดลง ผู้ป่วยมีชีวิตที่ยืนยาวขึ้น
การรับรู้ในเหตุผล ใน 4ข้อข้างต้น ทำให้ผู้ป่วย ตะหนัก ถึง ประโยชน์มหาศาลของการเลิกบุหรี่ และ ตัดสินใจเลิกบุหรี่ได้ในวันต่อมา
หมอที่เก่งที่สุดก็คือ ตัวผู้ป่วยเอง อย่า ฝากชีวิต ทั้งหมด ไว้กับหมอนะครับ
นพ.วิโรจน์ ตันติโกสุม
ชีวา บางใหญ่ นนทบุรี
ศูนย์พักฟื้นผู้ป่วย และ ผู้สูงอายุ
คลินิกกายภาพบำบัด
ศูนย์ไตเทียม และ ผ่าตัดเส้นฟอกไต
