ผู้ป่วยไตวายระยะที่5 หรือระยะสุดท้าย และเกิดอาการหรือภาวะแทรกซ้อนจากภาวะไตล้มเหลว จนจำเป็นต้องเข้ารับการฟอกไตทางหลอดเลือด การดึงเลือดออกจากตัวผู้ป่วยเพื่อส่งไปยังเครื่องฟอกไตและส่งเลือดจากเครื่องฟอกไตกลับมาคืนผู้ป่วยจำเป็นต้องอาศัยช่องทางเข้าออกของเลือด ซึ่ง ช่องทางที่แพทย์เลือกเป็นหลักก็คือ เส้นฟอกไตที่แขน หรือ AVF แต่ก็มีผู้ป่วยบางคน ที่ไม่มีเส้นฟอกไตที่แขนในขณะที่ต้องเข้ารับการฟอกไต อาจเป็นเพราะ ผู้ป่วยยังไม่ได้รับการผ่าตัด, ผ่าตัดแล้วแต่เส้นยังใช้ไม่ได้ หรือ ไม่มีหลอดเลือดที่เหมาะสมที่จะมาใช้ในการผ่าตัดทำเส้นฟอกไตที่แขน
ดังนั้น การใช้ช่องทางอื่นก็คือ การแทงสายฟอกไตที่คอ ซึ่งมีแบบชั่วคราว(DLC)กับแบบถาวร(Permcath) สายทั้งสองแบบนี้ต่างกันอย่างไร
จุดสำคัญของความแตกต่างของสายทั้งสองก็คือ ระยะเวลาในการใช้งานของสาย โดยสายแบบชั่วคราว จะสามารถใช้งานได้นาน 1-3เดือน ส่วน สายแบบถาวร จะใช้งานได้ 1-3ปี
ทำไมสายทั้งสองจึงใช้งานได้นานต่างกัน?
สาเหตุที่จะทำให้สายฟอกไตที่คอ ไม่สามารถใช้งานในการฟอกไตได้ ก็คือ การอุดตันของสาย และ การติดเชื้อ
ลองมาเปรียบเทียบลักษณะสายฟอกไตทั้งสองแบบดูกัน
1 เส้นฟอกไตแบบชั่วคราว ชื่อบอกว่า “ชั่วคราว” แสดงว่าใช้ไม่ได้นาน ตามมาตรฐานสายฟอกไตแบบชั่วคราวนี้ จะใช้ได้ประมาณ 1-2สัปดาห์ แต่ในชีวิตจริง ใช้กันนานถึง3เดือน สาเหตุที่สายฟอกไตแบบนี้ใช้ไม่ได้นานเพราะปัญหาสายฟอกไตแบบนี้ง่ายต่อการ อุดตัน และการติดเชื้อ ที่เป็นเช่นนี้ก็เพราะว่า ตำแหน่งผิวหนังที่สายฟอกไตเข้าไปเป็นตำแหน่งเดียวกับตำแหน่งที่สายฟอกไตผ่านเข้าไปในหลอดเลือด ทำให้เชื้อผ่านจากผิวหนังเข้าสู่หลอดเลือดได้ง่าย จึงเกิดการติดเชื้อตามมา อีกทั้งขนาดของสายฟอกไตแบบชั่วคราวนี้มีขนาดเล็กกว่าขนาดของสายฟอกไตแบบถาวรทำให้สายฟอกไตแบบชั่วคราวอุดตันได้ง่าย แต่ข้อดีของสายฟอกไตแบบชั่วคราวนี้ก็คือ การแทงคอโดยใช้สายฟอกไตแบบชั่วคราวสามารถทำได้ในหอผู้ป่วย โดยอายุรแพทย์โรคไตได้เลย จึงเหมาะกับภาวะฉุกเฉินที่ผู้ป่วยต้องได้รับการฟอกไตโดยเร็ว
2.สายฟอกไตแบบถาวร (PERMCATH) บางคนก็เรียกว่า สายฟอกไตที่อกแบบถาวรบ้าง แบบกึ่งถาวรบ้าง แต่จะใช้คำว่า “แบบถาวร” ก็อาจจะดูไม่ถูกเสียทีเดียว เพราะสายฟอกไตแบบนี้ จริงๆแล้วก็ใช้ได้ในช่วงประมาณ 1-2ปี แต่ก็มีผู้ป่วยบางคนใช้กันยาวนานถึง5ปี เอาเป็นว่าในบทความนี้ ผู้เขียนจะขอเรียกสายแบบนี้ เป็นแบบสายฟอกไตแบบกึ่งถาวร แล้วกันนะครับ
เหตุผลที่สายฟอกไตแบบนี้ ใช้ได้นาน มากกว่าสายฟอกไตแบบชั่วคราว เพราะความพิเศษของสาย มี2ข้อ
1. ตำแหน่งผิวหนังที่สายฟอกไตแบบถาวรผ่านเข้าไปมีระยะห่างจากตำแหน่งที่สายฟอกไตผ่านเข้าหลอดเลือด อธิบายแบบนี้ครับ ลองดูในรูปข้างล่าง ตำแหน่งที่สายผ่านเข้าผิวหนังอยู่ที่หน้าอกต่ำกว่ากระดูกไหปลาร้าเล็กน้อย หลังจากนั้นปลายสายจะมุดใต้ผิวหนัง คล้ายกับผ่านอุโมงค์ใต้ผิวหนังผ่านเข้าไปยังหลอดเลือดดำที่คอ การที่สายมุดใต้ผิวหนังก่อนที่จะถึงหลอดเลือด ระยะห่างตรงนี้ทำให้เชื้อมีโอกาสผ่านไปถึงหลอดเลือดได้น้อยลง
2. สายฟอกไตแบบกึ่งถาวรถูกออกแบบให้มี กระเปาะ คล้ายฟองน้ำ หรือกำมะหยี เป็นกระเปาะเล็กๆ หุ้มรอบสายอีกที ในรูปข้างล่าง ตำแหน่งของกระเปาะนี้ จะอยู่ใกล้กับปลายสายข้างที่อยู่นอกร่างกาย กระเปาะนี้จึงอยู่ใต้ผิวหนัง ใกล้กับรอยแผลที่หน้าอกใต้ไหปลาร้า
กระเปาะเล็กๆนี้ไว้ทำไม? หลังการผ่าตัด ร่างกายจะสร้างเนื้อเยื่อเข้ามาในกระเปาะเล็กๆนี้ ทำให้เนื้อเยื่อที่เกิดขึ้น นี้กลายเป็นจุดที่คอยปิดกั้นเชื้อโรคที่จะผ่านลงมาจากผิวหนังอีกชั้นหนึ่ง และเนื้อเยื่อนี้ยังจะช่วยยึดให้สายฟอกไตไม่ให้มีการคลื่อนตัวอีกด้วย ทำให้การติดเชื้อลดลงมากกว่า สายฟอกไตแบบชั่วคราว
แต่ถึงแม้ว่าสายฟอกไตแบบถาวรนี้จะมีการออกแบบมาอย่างดี แต่ด้วยสาเหตุที่ สายฟอกไตแบบนี้ก้ยังมีปลายสายข้างหนึ่งอยู่ภายนอกร่างกายเช่นเดียวกับ สายฟอกไตแบบชั่วคราว ดังนั้นเชื้อโรคจากก็ยังสามารถผ่านเข้าไปยังหลอดเลือดได้ เมื่อเวลาใช้ไประยะหนึ่ง การป้องกันเชื้อโรคเข้าไปในสายฟอกไตก็ยังหลีกเลี่ยงไม่ได้ 100% ดังนั้นอายุการใช้งานของสายฟอกไต ที่เรียกว่า แบบถาวร ก็ไม่ได้ยาวนานอย่างที่คิด
ดังนั้น การผ่าตัดเส้นฟอกไตที่แขน จึงเป็นวิธีหลัก ของการเตรียมเส้นฟอกไต การใส่สายฟอกไตที่คอ หรือที่หน้าอก จึงเป็นการวางสายฟอกไต เพื่อให้ผู้ป่วยที่ไม่มีเส้นฟอกไตที่แขน ได้รับการฟอกไตไปก่อน ในระหว่างที่รอการผ่าตัดเส้นฟอกไตที่แขน หรือ รอให้เส้นฟอกไตที่แขนมีความสมบรูณ์และพร้อมใช้งานได้
นพ.วิโรจน์ ตันติโกสุม
ชีวา บางใหญ่ นนทบุรี
ศูนย์พักฟื้นผู้ป่วย และ ผู้สูงอายุ
คลินิกกายภาพบำบัด
ศูนย์ไตเทียม และ ผ่าตัดเส้นฟอกไต
ชีวา เป็นศูนย์บริการทางการแพทย์ ตั้งอยู่ใน ซอยกันตนา บางใหญ่ นนทบุรี
การบริการประกอบไปด้วย
ศูนย์พักฟื้น และ ดูแลผู้สูงอายุ แบบพักรายเดือน
ศูนย์ฟื้นฟูอัมพาตและ คลินิกกายภาพบำบัด
ศูนย์ไตเทียม หรือศูนย์ฟอกไต โดยผู้ป่วยสามารถใช้สิทธิประกันสังคม หรือ บัตรทอง ไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายในการฟอกไต
คลินิกผ่าตัดเส้นฟอกไต โดยศัลยแพทย์เฉพาะทางด้านหลอดเลือด ผู้ป่วยสิทธิประกันสังคม สามารถเบิกได้ตามสิทธิ
คลินิกโรคหัวใจ
Key word
ชีวา , ศูนย์ดูแลผู้สูงอายุ , ศูนย์ไตเทียม , ศูนย์ฟอกไต , ไตวาย , ฟอกไตไม่เสียค่าใช้จ่าย , คลินิกกายภาพบำบัด , คลินิกโรคหัวใจ , คลินิกกายภาพบำบัด , ฟอกไตทางหลอดเลือด , ทำเส้นฟอกไต , ฟอกไตบัตรทอง, คลินิกผ่าตัดเส้นฟอกไต, สายฟอกไตแบบชั่วคราว, สายฟอกไตแบบถาวร, perm cath